Halk musikisi ile halk oyunları, folklorun en gözde iki unsurudur. Halk türküleri, sevinçlerin, ayrılıkların, ölümlerin, hasretin ve yaşama dair önemli gelişmelerin her birinden doğmuş gönül seslerimizdir. Musikimiz zengin makam ve usuller sistemine sahiptir ve melodik süslemeleri, asırlık geleneklerle yaşatılmaktadır.
Yeryüzünün hiçbir yeri aynı özellikte yaratılmamıştır. Jeolojik yapı ve iklimler farklıdır. Toplumlar da öyledir. Farklı doğa koşulları ve iklimler, insanların ruh ve beden yapılarını etkiler. Sonucunda farklı yaşam biçimleri ortaya çıkar.
Karadeniz yöresi ile Ege yöresinin halk oyunları ve halk musikisini kıyaslarsak, aralarındaki ses ve hareket ayrılığı açıkça görülür. Aslında her ikisi de aynı kültürün unsularıdır. Karadeniz insanının konuşması ve hareketlerindeki çabukluk, canlılık, kıvraklık iklim ve doğadan gelen özelliklerdir.
Giresun halk musikisini ve oyunlarını incelerken, yörenin doğal yapısını göz önünde tutmak gerekir. Bağlama çalmada yöremizin kendine özgü bir tavrı vardır. Karşılama, horon, sallama… gibi sazlı oyunlarımız ve “Micanoğlu”,” Çatlakaltı” ve “Al perde yeşil perde” gibi sözlü eserlerimiz 4/4'lük, 5/8'lik, 7/8'lik, 9/8'lik, 9/16'lık zamanlarda icra edilir. Özellikle köylerimizde, ayrı bir bağlama çalış üslubuna da rastlanır. (1)
Yöre musikimizin ve halk oyunlarımızın farklı bir yapıda olması doğaldır. Karadeniz Bölgesinde birçok il bu açıdan yakın ve uzak örneklere sahiptir. Disiplinli ve kıvrak hareketler, açıktan kıyılara vuran dalgaların çıkardığı sesler ve ağdaki hamsi balığının çırpınışları gibidir. Ama unutulmaması gereken Trabzon'da Faroz'a inen hamsi, Giresun'da Batlama'ya, Trabzon'da Çömlekçi'ye vuran dalgalar, Giresun'da Kumyalı sahiline vurmaktadır..
2016 Yılında Trabzon Valiliği tarafından yayımlanan, Haydar Gedikoğlu'nun kaleme aldığı ve Trabzon İl Kültür ve Turizm Müdürü İsmail Kansız'ın editörlüğünde yayınlanan “Trabzon Folkloru” kitabı yukarıda yaptığımız ayrımları dikkate almamıştır. Derlenen kişi, derleyen, yöresi, notaya alan ve repertuar numaraları yok sayılarak Giresun Türküleri bu esere eklenmiş ve Trabzon Türküsü izlenimi verilmiştir. Ayrıca bazı türkülerimizin dörtlükleri alınarak mani formatında yine kaynak belirtilmeden kitaba yerleştirilmiştir.
Sayfa 37'de “TÜRKÜLERİN ADI” başlığının altında “Trabzon Yöresi Türküleri” alt başlığı ile sayfa 40'da; “Ağasar Dereleri” ismi ile Giresun, Görele, Çavuşlu'ya ait olan “Ağasarın Balını” türkümüzün dörtlüğü kullanılmış ve bir bölümü de “Ordu'nun Dereleri” türküsünü çağrıştıracak derecede değiştirilmiştir.
Sayfa 42'de Giresun Görele türküsü olan “Derenin Balıkları”, sayfa 43'de Giresun, Görele, Çavuşlu beldesine ait olan, “Atmacayı Vurdular”, sayfa 48'de Giresun, Görele'ye ait olan “Püsküllüdür Püsküllü”, sayfa 49'da yine Giresun, Görele türküsü “Yaylanın Soğuk Suyu”, Sayfa 59'da “Oy Miralay Miralay” türkülerimiz maalesef Trabzon'a mal edilmeye çalışılmıştır.
Manilerin sınıflandırılmasında önemli özelliklerden biride içinde geçen yer adlarıdır. Görele ilçemize ait aşağıdaki mani sayfa 53'te Sis Dağı bölümüne eklenmiştir
“Görele'nin Horanı,
Sis Dağı'nin boranı.
Hayde gidelim hayde,
Bekler bizi Hanyanı.”(2)
Sayfa 80 ve 81'e geldiğimizde ise Giresun için büyük değer taşıyan dört önemli türkümüzün dörtlükleri hemen göze çarpmaktadır. “İ” lerin “U” larla, “Ö” lerin “E” lerle ve “I” ların “İ” lerle yer değiştirmesiyle sanki Trabzon şivesine özgüymüş gibi gereksiz ama kasıtlı bir düzenleme yapılmıştır. Okuduğunuzda bu kadar da olmaz diyeceğiniz katledilen bu dörtlükler kitapta aşağıdaki şekilde yer almaktadır.
Funduk toplayan kızlar,
Funduk dalda kalmasın.
Gel otur konuşalım,
Ahum sende kalmasın.(3)
Bir Funduğun içini,
Yar senden ayri yemem.
Bugün gördüm yarımi,
Elürsam da gam yemem.(4)
Yali Boyi kavaklar,
Kızlar funduk ayıklar.
Sevenler sevduğuni,
Gece günduz sayiklar.(5)
Belle bellemeleri,
Al tavana belleri.
Kız nenene soylema,
Gezduğumuz yerleri.(6)
Kitabı incelediğimizde Ordu ve Rize yöresine ait eserlere rastlamakta mümkündür. Ordu yöresinin “Oy Gemici Gemici” ve Rize yöresinin “Tabancamın Sapını Gülle Donatacağım” türküleri de kaynak belirtilmeden 65 ve 87 nci sayfalara ekleniştir.
Oysaki Binlerce yıllık geçmişi ve Osmanlı Dönemindeki Eyaletlerden biri olması, Trabzon gibi bir şehrin onlarca folklor kitabını dolduracak materyale sahip olduğunun göstergesidir. Ayrıca birazcık tarih ve coğrafya bilgisine sahip olanların “Giresun bir zamanlar Trabzon'un bir kazasıydı, bu türkülerde o yüzden esere eklendi” deme hakkı da yoktur. Tam yüzyıl önce Giresun müstakil bir şehir sıfatı almış ve bunu gururla sürdürmektedir.
Özensizce ve yöresel kültüre saygı gösterilmeden hazırlanan bu eserin Trabzon Valiliği yayını olması son derece düşündürücüdür. Kamu kurumlarının adını taşıyan bu tür eserlerde her zaman daha dikkatli olunması beklenir. İntihallerden ve şehri küçük düşürücü eylemlerden kaçınmak son derece önemlidir. Etik davranıştan uzak, kaynakların tam olarak verilmediği ve dipnot kullanılmayan bilimsellikten uzak eserlerin Valilik yayını adı altında böyle önemli bir sıfatla karşımıza çıkması üzüntü vericidir. Aynı özensizlik çok sık olarak TRT Trabzon radyosunda da karşımıza çıkmakta ve Giresun, Ordu, Rize yörelerine ait türküler Trabzon yöresi türküsü olarak sunulmaktadır.
2009 yılında Giresun Valiliği tarafından yayımlanan “Giresun Türküleri ve Oyun Havaları” adını taşıyan eser bir an evvel güncellenerek yeniden yayımlanmalı ve dağıtılmalıdır. Bu vesile ile Giresun Valiliği, Giresun İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü ve Sivil Toplum Örgütleri bu tür olayların tekrarlanmaması için gereken işlemleri yapmalı ve türkülerine sahip çıkmalıdır.
Kaynaklar;
(1) Ö. Erden Menteşeoğlu, Giresun Halkbilimi, Yayımlanmamış Eser
(2, (3),(4),(5),(6), Haydar Gedikoğlu, Trabzon Folkloru, Trabzon Valiliği, Seçil Ofset, İstanbul, 2016, s.40,42,43,48,49,53,59,65,80,81,87
Fotoğraf:
Haydar Gedikoğlu, Trabzon Folkloru, Trabzon Valiliği, Seçil Ofset, İstanbul, 2016,
Notalar:
Salih,Turan - Dr. Erdoğan Atınkaynak, Giresun Türküleri ve Oyun Havaları, Giresun Valiliği, BRC Basım Matbaacılık, 2009, s.60,72,116,119,211,217,245
Yorum yazarak Yeşilgiresun Gazetesi Topluluk Kuralları’nı kabul etmiş bulunuyor ve yorumunuzla ilgili doğrudan veya dolaylı tüm sorumluluğu tek başınıza üstleniyorsunuz. Yazılan yorumlardan Yeşilgiresun Gazetesi hiçbir şekilde sorumlu tutulamaz.
Haber ajansları tarafından servis edilen tüm haberler Yeşilgiresun Gazetesi editörlerinin hiçbir editöryel müdahalesi olmadan, ajans kanallarından geldiği şekliyle yayınlanmaktadır. Sitemize ajanslar üzerinden aktarılan haberlerin hukuki muhatabı Yeşilgiresun Gazetesi değil haberi geçen ajanstır.
Şimdi oturum açın, her yorumda isim ve e.posta yazma zahmetinden kurtulun. Oturum açmak için bir hesabınız yoksa, oluşturmak için buraya tıklayın.
Yorum yazarak Yeşilgiresun Gazetesi Topluluk Kuralları’nı kabul etmiş bulunuyor ve yorumunuzla ilgili doğrudan veya dolaylı tüm sorumluluğu tek başınıza üstleniyorsunuz. Yazılan yorumlardan Yeşilgiresun Gazetesi hiçbir şekilde sorumlu tutulamaz.
Haber ajansları tarafından servis edilen tüm haberler Yeşilgiresun Gazetesi editörlerinin hiçbir editöryel müdahalesi olmadan, ajans kanallarından geldiği şekliyle yayınlanmaktadır. Sitemize ajanslar üzerinden aktarılan haberlerin hukuki muhatabı Yeşilgiresun Gazetesi değil haberi geçen ajanstır.