Sevgili okurlarım,
Fındık bahçelerinde budama yapılmıyor. Budama adı altında bool bol dal seyreltmesi yapılarak hamallık yapılıyor. Peki budamayı kim yapacak?
Kitaplığımda, Fındık Araştırma Enstitüsü'nde çalışırken 4 arkadaş olarak yazdığımız Fındık Tarımı kitabı ile beraber, 1970 li yıllardan beri çeşitli kişiler tarafından yazılmış fındık yetiştiriciliği ve budaması hakkında 50 dolaylarında kitap, kitapçık, broşür var.
Yarıdan fazlasının birbirinin kopyası olarak yazılmış bu kitap, kitapçık ve broşürler, budamanın can alıcı noktaları olan, dalın/bitkinin yapısı, yaşı, ömrü ve bu ömrün ne kadarı gençlik çağı, ne kadarı verim çağı ve ne kadarı da yaşlılık çağı olduğu, bu çağlarda nasıl bir budama yapılması gerektiği gibi konulara cevap veremiyor.
Şunu sorabilirsiniz. Bunlarda yeterli bilgi yok ama sen nereden edindin?
Ben de Giresun Fındık Araştırma Enstitüsü'nde çalıştığım yıllarda aldığım temel fındık yetiştiriciliği bilgilerine ilave olarak özellikle 2015-2019 yılları arasında kendi bahçemde yaptığım fidan ve genç dal budaması ile dal budamasından öğrendim/öğreniyorum. Bahçemde budamayı hobi haline getirdim. Benimde bilmediğim kısımlar var. Eksiklerim var. Mesela dal budamasını tam bilemiyorum. Benim budama mutfağım bahçem. Yılın her ayında en az 5-10 gün bahçemde, fidanların, genç dalların ve dalların gelişme durumlarını inceliyorum/araştırıyorum, gerekirse çalışıyorum. Araştırmam daha bitmedi. Devam ediyor.
Esasında fidan ve genç dal budaması ile dal budaması araştırıcılar tarafından bir proje dahilinde 4-6 yıl araştırılsa ve detaylı yazılabilse budamacıların ayrıca 1-2 dekar bahçede özel uğraşlarına-çalışmalarına gerek kalmaz. İşin doğrusu da budur.
Ama budamanın detayını açıklayan bir araştırma/çalışma yapılmadığı için herkes budama bilgisini kendi gayreti ile temin yoluna gidiyor.
Bu günkü şartlarda fındık budamacısı; kitaplarda yazılan bilgilerin yanı sıra her budamacının kendine özel 1-2 dekarlık fındık bahçesinde, seri halde yıl kaybetmeden aynı fidanlara ve aynı dallara en az 4-5-6 yıl veya daha fazla yıl, fidan ve genç dal budaması ile dal budamasının yapılması ile olur.
Budama ancak böyle yaşanarak öğrenilir. Böyle budamacı olunur.
Günümüzde budamacılar, fındık yetiştiriciliği ve budaması üzerine yazılmış kitapları okuyarak budama yapıyorlar ve budamacı oluyorlar.
Mevcut kitaplardaki bilgilerin yeterli olmaması nedeniyle, en az 4 yıl fidan ve genç dal budaması ve dal budaması yapmayanlar, budamanın can alıcı noktalarını yaşamayanlar maalesef budamacı olamazlar. KOPYACI BUDAMACI ya da ÇAKMA BUDAMACI olurlar.
Maalesef ben de 2015 yılından önceki yıllarda kopyacı budamacı ya da çakma budamacı imişim.
****************************
BUDAMA YAPILAN
BAHÇELERDE DURUM NASIL?
Her yıl çeşitli kurumların teknik elemanları ve tarım danışmanları tarafından çeşitli bahçelerde ve örnek bahçelerde budama yapılmaktadır. İşim gereği Giresun'un ve Ordu'nun Köylerine/Mahallelerine gittiğimde budama yapılan bazı bahçelerin yanlarından geçerken inceleme fırsatı buluyorum.
1-Budama yapılan bahçelerde ocaklarda bırakılan fidanların çok az bir kısmına fidan budamasının yapıldığı, diğer çoğunluk kalan fidanlara fidan budamasının yapılmadığı görülmüştür. Fidan budamasının yapılmadığı bahçede budama yapılmamıştır.
2-Bahçelerde ocaklarda bırakılan 2ci, 3cü, 4cü ve 5ci yaşlarda olan genç dalların hiç birine genç dal budamasının yapılmadığı görülmüştür. Genç dal budamasının yapılmadığı bahçede budama yapılmamıştır.
Genç dalın, 3 cü, 4 cü ve 5ci yıllarında yapılacak budamalar için gelinip gelinmeyeceğinin belli olmadığı görülmüştür. Bahçelerde bir kez yapılan budama ile olsa olsa ancak gün kurtarılır.
Fidan ve genç dal budamasının aynı bahçede ve aynı fidanlara seri halde en az 4-6 yıl yapılması gerektiği, 4-6 yıl yapılmazsa yapılan uygulamanın budama olmayacağı, oyalanma olacağı ilk olarak tarafımdan bu sayfalarda yazılmış-söylenmiştir. Bundan diğer fındıkçıların haberdar olduklarından ve uyguladıklarından emin değilim.
Teknik elemanların ve tarım danışmanlarının bir kez budama yaptıkları bahçelerde, 3-4 yıl daha üst üste aynı fidanlara ve dallara, genç dal budamasının yapılmasının zorunlu olduğunu bildiklerinden ve yapacaklarından emin değilim.
3-Noksan dallar üzerinde hiçbir budama işleminin yapılmadığı görülmüştür. Dikimin, budamanın ve bakımın teknik usullere göre yapılmadığı, yanlış ve eksik yapıldığı bahçelerden veya örnek bahçelerden yüksek ürün almanın yolu, bu bahçelerde bulunan % 70-80 oranındaki noksan dalların tam dal haline getirilmesinden geçmektedir. Budama yapılan bahçelerde bırakılan dalların yapısına bakıldığında budamacıların bu durumlardan bihaber oldukları görülmüştür. Noksan dallar tam dal olmamışsa o bahçede dal budaması eksik yapılmıştır.
4-Budama yapılan fındık bahçelerinde, ocakların, gelişmesini tamamlamış bir dalın hacmi kadar boşluk olmayan yerlerinde fidan bırakıldığı görülmüştür. Bu durum ocaklarda fidanların ne şekilde bırakılacağının bilinmediğini ve budamanın yapılmadığını göstermektedir.
5-Budama yapılan fındık bahçelerinde, bazı ocaklarda gereksiz yere fazla fidan bırakıldığı görülmüştür. Fazla fidan, fazla dal=düşük ürün demektir. Fazladan bırakılan fidanlar büyüdüklerinde ana dalların gelişmelerini engellediklerinden az ürün vermelerine neden olmaktadır. Burada budama yapanların budamayı bilmedikleri ortaya çıkmaktadır.
6-Budama yapılan fındık bahçelerinde, ocakların fidan bırakılması gereken yerlerinde fidan bırakılmadığı ya da dikilmediği, fidan bırakılmaması gereken yerlerinde de fidan bırakıldığı görülmüştür. Burada da budama yapanların budamayı bilmedikleri ortaya çıkmaktadır.
7-Budama yapılan fındık bahçelerinde, ocaklarda ağırlıklı dal seyreltmesi yapıldığı görülmüştür. Budama yapılan zamanın büyük bir kısmında dal seyreltmesi yapıldığı için gerçek budamanın yapılmadığı görülmüştür.
8-Maalesef bahçelerde verim artırıcı budamaların yapılmadığı görülmüştür.
SONUÇ; Durum içler acısıdır.
BAHÇELERDE, BUDAMA YAPILMIYOR, BUDAMA ADI ALTINDA
DAL SEYRELTMESİ İLE HAMALLIK YAPILIYOR
Örnek bahçeler ya da budama yapılacak bahçeler, dekarında 25-50 ocak ve ocaklarında da 5-9 dal bulunan (ocaklarında fazla dalı olmayan) fındık bahçelerinden seçilmelidir. Budama böyle bahçelerde yapılmalıdır. Dekarında fazla ocak ve ocaklarında fazla dalı olan bahçeler seçilirse ocak çıkarılmasını ve ocaklarda fazla dalların kesilmesini daha önceden bahçe sahipleri yapmalıdır.
Fındık tarımı ve budaması kitap ve kitapçıkları ile budama eğitimi kurslarında fındıkta budama yapılırken nelerin yapılması gerektiği belirtilmemektedir. Fındık ocaklarında, budamacılar ya da budama yapanlar tarafından nelerin kesilmesi gerektiği bilinmediği için işler karışmaktadır. İyi bir budamacı fındık ocaklarında neyin kesilmesi gerektiğini bilmelidir. Artık günümüzde 10-15 yıl öncenin budama bilgileri bile yeterli gelmemektedir. Bu nedenle budamacılar yeni bilgilere ulaşarak her yıl kendini yenilemelidir. Fındık ocaklarında budamacıların yapması gereken teknik budama işlerini yerimin azlığından burada yazamıyorum.
Örnek bahçelerde, halk bahçelerinde bool bol dal seyreltmesi yapılmaktadır. Budama adı altında hamallık yapılarak çiftçinin hatası düzeltilmektedir. Budama yapılmamaktadır. Olacak iş değil.
Peki, budamayı kim yapacak?
Önceki yazılarımda da belirttiğim gibi, ocaklarda fazla dalların kesilmesi hamal işidir, budama değildir. Budama teknik bir konudur ve teknik iştir. Budama yapanlarda teknik kişilerdir. Budama yapanlar bahçe sahibinin hamalı değildir. Bahçelerde hamalın yapabileceği işlerde vardır. Bu işleri yapanlara budamacı denmez.
Dal seyreltmesi gibi budama olmayan işlerin budamacılar tarafından yapılması halinde bahçede gerçek budama yapılmamakta, bu durum örnek bahçe yapılmasının amaçlarından biri olan gerçek budamanın çiftçilere/bahçe sahiplerine fiilen yaptırılarak gösterilmesine ve öğretilmesine engel olmaktadır.
Sevgili okurlarım, geçen yazımda sizlere fındıkta budamanın yapılıyormuş gibi yapıldığını yazmıştım. Fındıkta budama yapılıyormuş gibi yapılsaydı hiç yoktan iyidir derdim. Meğerse hiç yapılmıyormuş. Maalesef bahçe sahibinin/çiftçinin yapması gereken ve budama olmayan dal seyreltmesi yapılıyormuş. Sizlerden özür dilerim.
Bu durum budama eğitim çalışmalarının da başarısız olduğunu göstermektedir.
Budama eğitim çalışmalarının etkili olabilmesi için artık yöntemin değiştirilmesi gerekir.
Yeni yılınızı en içten dileklerimle kutluyor, 2020 yılının gerçek budamanın yapılmaya başlandığı bir yıl olmasını diliyorum.
Saygılarımla.
Yorum yazarak Yeşilgiresun Gazetesi Topluluk Kuralları’nı kabul etmiş bulunuyor ve yorumunuzla ilgili doğrudan veya dolaylı tüm sorumluluğu tek başınıza üstleniyorsunuz. Yazılan yorumlardan Yeşilgiresun Gazetesi hiçbir şekilde sorumlu tutulamaz.
Haber ajansları tarafından servis edilen tüm haberler Yeşilgiresun Gazetesi editörlerinin hiçbir editöryel müdahalesi olmadan, ajans kanallarından geldiği şekliyle yayınlanmaktadır. Sitemize ajanslar üzerinden aktarılan haberlerin hukuki muhatabı Yeşilgiresun Gazetesi değil haberi geçen ajanstır.
Şimdi oturum açın, her yorumda isim ve e.posta yazma zahmetinden kurtulun. Oturum açmak için bir hesabınız yoksa, oluşturmak için buraya tıklayın.
Yorum yazarak Yeşilgiresun Gazetesi Topluluk Kuralları’nı kabul etmiş bulunuyor ve yorumunuzla ilgili doğrudan veya dolaylı tüm sorumluluğu tek başınıza üstleniyorsunuz. Yazılan yorumlardan Yeşilgiresun Gazetesi hiçbir şekilde sorumlu tutulamaz.
Haber ajansları tarafından servis edilen tüm haberler Yeşilgiresun Gazetesi editörlerinin hiçbir editöryel müdahalesi olmadan, ajans kanallarından geldiği şekliyle yayınlanmaktadır. Sitemize ajanslar üzerinden aktarılan haberlerin hukuki muhatabı Yeşilgiresun Gazetesi değil haberi geçen ajanstır.